‘Als het maar niet over zadelhoesjes en fietsbellen gaat.’

Als kersverse partner van 3pm ben ik begonnen met een fietsstimuleringsproject voor een gemeente in Zuid-Holland. Een brainstorm met collega en mede-fietspromotor Roel leek me een gezellige start.

Think again.

Met zijn armen over elkaar en een frons om bang van te worden kijkt hij me aan via zijn webcam. Dit is toch die gast die altijd zo vriendelijk fietsers staat aan te moedigen met een grote fopduim?

‘Het lijkt wel alsof fietsstimulering alleen maar om gadgets en lollige acties draait’, zegt hij. ‘Je krijgt mensen toch niet aan het fietsen door ze een zadelhoesje te geven. We willen gedrag beïnvloeden.‘

‘Klopt’, zeg ik.

In mijn vorige leven als UX specialist deed ik niks anders dan gedrag beïnvloeden, maar dan vooral het gedrag op een beeldscherm. De principes van Robert Cialdini waren altijd mijn leidraad. Het blijkt een rode draad in mijn leven. Dat oneindig complexe gedrag van de homo sapiens – ook binnen de mobiliteitswereld – vind ik gewoon ontzettend interessant.

Dus ik grijp mijn kans: ‘Luister Roel. Een cadeautje zoals een zadelhoesje noemen we een interventie. Zo’n interventie kán werken, maar alleen als een onderdeel van een goed doordacht fietsstimuleringsproject.’

Het begint met de doelgroep: wie moet meer fietsen?

En ja, je moét kiezen, want een random actie gericht op alles en iedereen, dat werkt niet. Dus wie moet er meer gaan fietsen? Gaat het om forenzen, schoolkinderen, senioren of bezoekers van de voetbalclub? Hoe concreter je antwoord, hoe concreter je fietsstimuleringsbeleid. Want als je weet wie je doelgroep is dan kun je ook de volgende vraag beantwoorden.

Wat weerhoudt de doelgroep om meer te fietsen?

Er zijn mensen die niet naar hun werk fietsen omdat hun haar dan in de war raakt. Serieus! Maar er zijn ook betere redenen waarom mensen niet of weinig fietsen. Niet kunnen fietsen bijvoorbeeld. Of het ontbreken van veilige fietsroutes. Er zijn mensen die eenvoudigweg geen fiets hebben. Vooringenomenheid kan ook een reden zijn: ‘het regent vaak’ of ‘fietsen is voor lozers’. Allemaal redenen om niet te fietsen, allemaal redenen waar je een positieve draai aan kunt geven door beïnvloeding.

Kies de geschikte beïnvloedingstechnieken voor je fietsstimuleringsbeleid

Als je weet wat de doelgroep weerhoudt om te fietsen, kun je technieken kiezen om dat gedrag te beïnvloeden. In hun boek Het gedragsveranderingswiel (een praktische methode voor het ontwerpen en evalueren van interventies en beleid gericht op gedragsverandering) onderscheiden de auteurs er negen. Kies die technieken die passen bij de redenen waarom de doelgroep niet of te weinig fietst:

• Voorlichting: kennis of begrip vergroten, bijvoorbeeld door verkeerslessen op basisscholen te geven.
• Overtuiging: met een campagne of communicatie kun je de doelgroep aanzetten tot actie. Bijvoorbeeld deze campagne van de KNVB om fietsen naar de voetbalclub te stimuleren.
• Beloning: geef een werknemer 19 cent per gefietste kilometer en 10 voor iedere kilometer met de auto en de kans is groot dat de werknemer vaker de fiets pakt.
• Dwang: volgens mij zetten we nog niet veel dwangmiddelen in om mensen op de fiets te krijgen. Mijn zoon denkt daar over een paar jaar waarschijnlijk anders over. Die gaat natuurlijk verplicht op de fiets naar school, voetbal én muziekles.
• Training: bij voorlichting ging het om kennis, bij training gaat het om het aanleren van vaardigheden. Fietsen bijvoorbeeld, maar het kan ook gaan om een basiscursus fietsonderhoud of fietsen op een e-bike, wederom afhankelijk van de doelgroep.
• Beperking: regels gebruiken om mensen te stimuleren het doelgedrag te vertonen. Er zijn bijvoorbeeld werkgevers die medewerkers die op fietsbare afstand wonen, geen toegang tot de autoparkeergarage geven.
• Aanpassen van de omgeving: de Schoolstraat is een voorbeeld van het aanpassen van de omgeving. De straat wordt aan het begin en einde van de schooldag tijdelijk afgesloten voor gemotoriseerd verkeer om zo fietsers en voetgangers een veilige, rustige en prettige schoolomgeving te bieden.
• Ambassadeurschap: goed voorbeeld doet goed volgen. Of het nou je ouders zijn, je voetbaltrainer of je afdelingshoofd. Als zij fietsen, is het voor jou ook een beetje meer vanzelfsprekend. Een level hoger hebben we het over rolmodellen. Mark Rutte is een heleboel niet, maar wel een internationaal rolmodel als het gaat om fietsen naar het werk.
• Facilitering: middelen bieden of belemmeringen wegnemen zodat mensen kunnen fietsen. Het Kinderfietsenplan van de ANWB zorgt voor fietsen voor kinderen die er geen hebben omdat er thuis geen geld voor is. Een spiegel, kam en föhn op het werk, kan de forens die bang is voor zijn kapsel over de streep halen.

Kies de interventies

Stel een pakket van interventies samen waarin de geschikte beïnvloedingstechnieken uit de vorige stap zijn verwerkt. Maak gebruik van bestaande interventies of ontwikkel nieuwe en doe dit vooral samen met relevante deskundigen. Wij helpen graag 😉.

En dan aan de slag met de interventies en maatregelen

Maar niet te snel. Denk van tevoren na over hoe je het effect van je interventies gaat meten, want over die effecten krijg je altijd vragen. Dus doe een nulmeting, een 1 meting en een 2 meting. En denk van tevoren ook na over de timing. Het heeft weinig zin om in de zomervakantie fietsen naar school te stimuleren of fietsen naar de voetbalclub tijdens de winterstop.

Waar te beginnen met je fietsstimuleringsbeleid?

Wij hebben speciaal voor gemeenten die fietsstimuleringsbeleid willen maken een aanpak ontwikkeld volgens bovenstaand stappenplan. Die aanpak kunnen we in een workshop van 2 dagen aanbieden. Zo bouwen we samen het fietsstimuleringsbeleid van jouw gemeente. Wil je ook verder kijken dan fietsbellen, zadelhoesjes en duimen opsteken? Neem dan contact met ons op.